In tweede golf overleden bijna 11 duizend meer mensen dan verwacht

Laatst bijgewerkt: zondag 12:07 uur

NEDERLAND – Tussen half september 2020, het begin van de tweede coronagolf, en eind juni 2021 zijn bijna 11 duizend mensen (9 procent) meer overleden dan verwacht. Vooral in de eerste maanden was de sterfte hoger dan gebruikelijk. In de leeftijdsgroep 65 tot 80 jaar was de sterfte het meest verhoogd, en in totaal bij mannen meer dan bij vrouwen. Dat meldt het CBS op basis van de voorlopige sterftecijfers per week.

In de sterftecijfers zijn vier fasen in de tweede golf van de corona-epidemie te onderscheiden. In de eerste en tweede fase was er in meerdere weken oversterfte, waarbij de sterfte buiten het interval van gewoonlijke fluctuaties uitkwam. In de derde fase lag de sterfte enkele weken onder verwacht (maar binnen het interval, dus er was geen ondersterfte). In de laatste fase (tot en met week 24) was de sterfte hoger dan verwacht (maar binnen het interval), met in een enkele week oversterfte. In week 25 was de sterfte lager dan verwacht, in de week daarna weer als verwacht.

Begin januari is Nederland gestart met het vaccinatieprogramma. Ouderen en mensen in een instelling voor langdurige zorg werden als eerste gevaccineerd.

Hogere sterfte veroorzaakt door COVID-19
De hogere sterfte in de tweede golf is volledig toe te schrijven aan COVID-19. Tussen half september en eind maart (de periode waarvoor de cijfers van de doodsoorzaken bekend zijn), overleden 18,0 duizend mensen aan COVID-19. Het totaal aantal overledenen kwam in die periode 9,2 duizend hoger uit dan de verwachting. Dat het aantal COVID-19-doden hoger is dan de oversterfte tot eind maart, hangt samen met de afwezigheid van een griepepidemie in de winter van 2020/’21. In een gemiddeld jaar sterven in de winter relatief veel mensen tijdens een griepepidemie. Tijdens de eerste golf van de corona-epidemie was de sterfte aan COVID-19 ongeveer gelijk aan de oversterfte.

Meer mannen dan vrouwen overleden
Hoewel er meer oudere vrouwen zijn dan mannen, overleden tijdens de tweede golf van de corona-epidemie meer mannen dan vrouwen (65,8 duizend mannen tegen 64,5 duizend vrouwen). Er overleden 6,9 duizend mannen (12 procent) en 3,9 duizend vrouwen (6 procent) meer dan verwacht. Tijdens de eerste golf was de sterfte onder mannen ook meer verhoogd.

Vooral meer 65- tot 80-jarigen overleden
In de tweede coronagolf overleden 4,9 duizend 80-plussers (7 procent) meer dan verwacht voor deze leeftijd. In de leeftijdsgroep 65 tot 80 jaar overleden 4,9 duizend mensen (14 procent) meer dan verwacht. Onder 65 jaar overleden 0,9 duizend mensen (6 procent) meer dan verwacht. In de eerste golf ging het om 5,7 duizend 80-plussers, 2,7 duizend 65- tot 80-jarigen en 0,5 duizend 65-minners.

De tweede golf van de corona-epidemie was in de sterfte als eerste zichtbaar onder 80-plussers. Niet veel later nam ook de sterfte onder 65- tot 80-jarigen toe. In deze leeftijdsgroep bleef de sterfte langer boven het verwachte niveau. Onder mensen jonger dan 65 jaar waren er in deze periode een paar weken met verhoogde sterfte.

In de derde fase, begin 2021, daalde de sterfte onder 80-plussers snel en bleef sindsdien onder of rond de verwachte sterfte. In de derde fase overleden 10 procent minder 80-plussers dan verwacht. Ook de sterfte onder mensen jonger dan 80 jaar lag in deze fase lager dan in de eerste twee fasen. In de vierde fase nam echter de sterfte onder mensen jonger dan 80 jaar weer toe en was er oversterfte.

Meeste oversterfte in Flevoland, minste in IJsselland
Tijdens de tweede coronagolf overleden relatief gezien vooral in Flevoland meer mensen dan verwacht voor deze periode (18,5 procent). Ook in de GGD-regio’s Zaanstreek/Waterland (17,0 procent) en Twente (15,5 procent) overleden relatief veel mensen. Absoluut gezien overleden er vooral meer mensen in de GGD-regio Rotterdam-Rijnmond (bijna 1,2 duizend mensen). In de GGD-regio IJsselland overleden relatief gezien de minste mensen. Deze regio kende in de eerste coronagolf juist veel oversterfte.

Informatiebronnen RIVM
Het RIVM heeft tot nu toe 17 757 overleden COVID-19-patiënten geregistreerd, waarvan 11 376 sinds half september (stand 6 juli 2021). Het RIVM ontvangt dagelijks meldingen van overleden COVID-19-patiënten vanuit de GGD’s. Omdat mogelijk niet alle mensen met COVID-19 zich laten testen, er geen meldingsplicht geldt voor overlijden aan COVID-19 en de registratie soms wat langer duurt, zijn de werkelijke aantallen overleden COVID-19 patiënten in Nederland hoger.

Het RIVM concludeert uit onderzoek dat de vaccinatievolgorde verklaart dat juist onder ouderen en WLZ-zorggebruikers als eerste een grote daling in het aantal positieve testen, ziekenhuisopnames en overlijdens ten gevolge van Covid-19 vastgesteld kon worden.